Özbekistan, Orta Asya'nın hızla büyüyen ekonomilerinden biri olarak son yıllarda gerçekleştirdiği ekonomik reformlarla dikkat çekmektedir. Bu reformlar, ülkenin dış ticaret hacmini artırmada önemli bir rol oynamaktadır. 2024 yılının Ocak-Haziran döneminde, Özbekistan'ın dış ticaret hacmi bir önceki yılın aynı dönemine göre %8,5 oranında artarak 31,8 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Bu artış, 2,5 milyar ABD dolarlık bir büyümeyi temsil etmekte olup, ülkenin dış ticaretteki etkinliğini ve rekabet gücünü göstermektedir.
Dış Ticaretteki Başlıca Kalemler
Özbekistan’ın dış ticaretinde, hem ithalat hem de ihracat kalemleri önemli bir yer tutmaktadır. 2024 yılının ilk yarısında, toplam dış ticaret hacminin 12,992,7 milyon ABD doları ihracattan, 18,835,5 milyon ABD doları ise ithalattan oluşmuştur. İhracat kalemleri incelendiğinde, sanayi ürünleri, gıda maddeleri ve kimyasal ürünler öne çıkmaktadır. İthalatta ise makine ve ulaşım ekipmanları ile sanayi ürünleri ilk sıralarda yer almaktadır.
Özbekistan'ın En Büyük Ticaret Ortakları
Özbekistan, 2024 yılının Ocak-Haziran döneminde 186 farklı ülke ile ticari ilişkiler kurmuştur. Bu dönemde en yüksek dış ticaret hacmine sahip ülkeler arasında Çin, Rusya, Kazakistan ve Türkiye bulunmaktadır. Çin %18,5, Rusya %18,1, Kazakistan %6,0, Türkiye ise %4,5 pay ile listenin başında yer almaktadır. Bu ülkelerle yapılan ticaret, Özbekistan’ın toplam dış ticaret hacminin büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Özellikle Çin ve Rusya ile olan ticari ilişkiler, bu ülkelerle olan yakın ekonomik bağların ve ortak çıkarların bir sonucudur.
İhracatın Yapısal Dağılımı
Özbekistan'ın ihracat yapısında, mal ihracatı %76 gibi büyük bir paya sahiptir. Bu mallar arasında sanayi ürünleri (%15,9), gıda maddeleri (%6,6) ve kimyasal ürünler (%5,9) öne çıkmaktadır. Ayrıca, tekstil ürünleri de ihracatın önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Özbekistan, son yıllarda yaptığı reformlarla hammadde ihracatından ziyade, katma değeri yüksek ürünlerin ihracatını artırmaya odaklanmıştır. Bu bağlamda, tekstil ve sanayi ürünleri ihracatında gözle görülür bir artış yaşanmıştır.
İthalatın Yapısal Dağılımı
Özbekistan'ın ithalat yapısında makine ve ulaşım ekipmanları %36,1'lik pay ile başı çekmektedir. Bu kategoriyi sanayi ürünleri (%15,1) ve kimyasal ürünler (%12,2) takip etmektedir. Özbekistan, ekonomik büyümesini desteklemek amacıyla yüksek teknolojiye sahip makine ve ekipmanların ithalatını artırmıştır. Ayrıca, enerji sektöründe kullanılan mineral yakıtlar ve yağlar da önemli bir ithalat kalemidir.
Bölgesel Ticaret Hacmi ve Gelişim Potansiyeli
Özbekistan'ın dış ticaretinde bölgesel farklılıklar da dikkat çekicidir. Ülkenin başkenti Taşkent, dış ticaret hacminin %39,4'ünü oluştururken, en düşük paya sahip olan bölge ise Surkhandarya'dır (%0,6). Bu durum, bölgesel kalkınma stratejilerinin önemini bir kez daha gözler önüne sermektedir. Taşkent’in ülkenin ekonomik merkezlerinden biri olması, bölgedeki ticaretin yoğunluğunu açıklamaktadır.
Özbekistan’ın Tarımsal Ürün İhracatı
Özbekistan, zengin tarım potansiyeline sahip bir ülkedir ve tarımsal ürünler, ihracatta önemli bir paya sahiptir. 2024 yılının ilk yarısında, 1.000,6 bin ton meyve ve sebze ihraç edilmiştir. Bu rakam, bir önceki yılın aynı dönemine göre %4,7 oranında bir artışı temsil etmektedir. Özellikle Rusya, Kazakistan, Pakistan ve Çin gibi ülkeler, Özbekistan'ın tarımsal ürünlerinin başlıca alıcılarıdır. Rusya, %41,2 ile en büyük ithalatçı konumundadır.
Tekstil Sektöründeki Gelişmeler
Tekstil sektörü, Özbekistan'ın ihracatında önemli bir yer tutmaktadır. 2024 yılının Ocak-Haziran döneminde, tekstil ürünlerinin ihracatı 1,532,2 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam, toplam ihracatın %11,8’ini oluşturmaktadır. Tekstil ihracatında en büyük payı, %46,2 ile iplik, %38,1 ile hazır giyim ürünleri almaktadır. Özbekistan, hammadde ihracatından çok, katma değeri yüksek ürünlerin üretimine ve ihracatına odaklanarak tekstil sektöründe büyümeyi hedeflemektedir.
Sonuç ve Gelecek Perspektifleri
Özbekistan, dış ticaretteki olumlu trendini sürdürmekte ve küresel pazarlarda daha güçlü bir yer edinmektedir. Ekonomik reformlar, ülkenin ihracat potansiyelini artırarak Özbek firmalarının rekabet gücünü artırmakta ve küresel ticaretin önemli oyuncularından biri olma yolunda ilerlemektedir. Özbekistan'ın bu başarısı, hükümetin kararlı politikalarının bir yansımasıdır. Gelecekte, ülkenin dış ticaret hacmini daha da artırması ve yeni pazarlara açılması beklenmektedir.